SOCIAL MEDIA

Z walizką (na kółkach) dookoła świata 🧳 Plecak, torba, czy walizka - co wybieracie w podróż? Dziś ciężko wyobrazić sobie noszenie walizek na przykład z jednego końca lotniska na drugi, to jednak walizki na kółkach są z nami stosunkowo krótko. Formalny patent na walizkę na kółkach w 1972 roku zgłosił amerykański inżynier Bernard D. Sadow, a walizka na kółkach z wysuwaną rączką (czyli nasz współczesny standard) to dopiero rok 1987 i amerykański pilot Robert Plath. Jednak pomysł walizki na kółkach pojawił się już wcześniej. Podobno pierwsza była... kobieta, w dodatku artystka, i to już w latach 20. XX wieku! Była to Anita Willets-Burnham, która do pionowego kufra przyczepiła kółka od dziecięcego wózka i drewnianą rączkę. Anita jednak swojego wynalazku nie opatentowała (choć zjeździła z nim świat), podobnie jak nie zrobił tego Alfred Krupa w połowie lat 50. XX wieku. Krupa również był artystą i miłośnikiem majsterkowania. Urodził się w 1915 roku w Mikołowie. Jego i trójkę rodzeństwa wychowywała babcia. Alfredowi marzyła się sztuka i słońce na błękitnym niebie, dalekie od sztolni i węgla... W 1937 roku wyjechał do Krakowa, by zagłębiać świat sztuki pod okiem Józefa Mehoffera. Ciemność jednak nadciągała nieubłaganie, wraz z wojną światową. W 1943 roku Alfred miał już dość szarej rzeczywistości okupowanej Polski i uciekł do Jugosławii, gdzie działał w antyfaszystowskim podziemiu. Jugosławia powitała polskiego artystę z otwartymi ramionami i Krupa już tam pozostał, tworząc sztukę i majsterkując, między innymi skonstruował narty do chodzenia po wodzie czy rękawice bokserskie na sprężone powietrze. Oraz, oczywiście, walizkę na dwóch kółkach, z przyczepionym paskiem do ciągnięcia! _________ Alfred Krupa i jego wynalazek - walizka na kółkach, 1954, archiwum rodzinne / domena publiczna

Synonim uroczego cwaniaczka 🎭 Miłośnikom polskiego kina tego pana przedstawiać nie trzeba. W okresie międzywojnia ceniono jego występy zarówno sceniczne, jak i filmowe. Jednym uniesieniem brwi potrafił rozbawić widownię do łez, co twórcy filmowi i kabaretowi doskonale potrafili wykorzystać - m.in. Tuwim stworzył dla niego postać Teofila Winegreta, na ekranie z kolei po mistrzowsku wcielał się w role warszawskich cwaniaczków, sięgając przy ich budowaniu po gwarę warszawską. Do historii polskiego kina przeszły jego filmowe duety z Eugeniuszem Bodo. Wiecie jednak, że w wolnym czasie z upodobaniem majsterkował i zajmował się szewstwem? Mowa oczywiście o Adolfie Dymszy, jednym z mistrzów polskiej sceny i ekranu! ------ zdjęcie: "Ułani, ułani, chłopcy malowani". Adolf Dymsza jako Felek w jednej ze scen filmu. 1931. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Córka swego ojca 👨‍👧 Jan Matejko doczekał dorosłego wieku czworga ze swoich dzieci (piąte, córka Regina, zmarła w niemowlęctwie). Dwóch synów przysporzyło ojcu sporo zmartwień, córka Beata była - dla odmiany - pogodna i wesoła, jednak to starsza Helena była ulubionym dzieckiem wielkiego malarza. Być może dlatego, że oprócz pogodnego usposobienia (a nad rodziną Matejków było sporo ciężkich chmur), przejawiała także talent malarski i rzeźbiarski, co było dodatkową relacją między córką a ojcem. Często można było spotkać Helę w pracowni mistrza, kiedy podpatrywała go przy pracy i sama rysowała w swoim szkicowniku, a jej rysunki potem poprawiał malarz. Helena wyszła za mąż za ucznia Jana, Józefa Unierzyskiego, również malarza. Zabezpieczenie przyszłości dzieci było dla Matejki szczególnie istotne, więc kiedy Helena związała się z Józefem, Jan postanowił podarować im w prezencie pałac w Boleniu. Matejko zmarł dwa lata po jej ślubie, nie wiedział już zatem, że Unierzyńscy nie doczekali się własnego potomstwa, jednak adoptowali kilkoro chłopskich dzieci. W czasie I wojny światowej Helena odpowiedziała na wezwanie czasów - angażowała się w pomoc ofiarom, udzielała też pomocy pułkowi ułanów, który stacjonował w Boleniu. W uznaniu jej zasług została w 1930 roku odznaczona przez Ignacego Mościckiego Krzyżem Niepodległości, co zapewne niezwykle spodobałoby się Janowi Matejce. _______ fotografia: Helena z Matejków Unierzyska w ciemnym stroju - popiersie, między 1900 a 1940, Muzeum Narodowe w Krakowie

Tatrzański szafran 🪻 Przełom marca i kwietnia to najlepszy czas, by podziwiać te piękne kwiaty kwitnące na tatrzańskich łąkach. Krokus (a dokładniej krokus spiski lub szafran spiski) znaleźć można na Polanie Chochołowskiej, Polanie Huciskiej i Polanie Siwej w Dolinie Chochołowskiej, ale też na Niżnej Kirze Miętusiej, Polanie Pisanej i Polanie Smytniej. Pojawia się również w Dolinie Kościeliskiej oraz na Polanie Kalatówki. --- Fot. Krokusy na hali, 1970 r. Źródło: NAC

Pierwsza kropla tlenu na świecie 💧 141 lat temu w Krakowie doszło do wiekopomnego odkrycia: dwóch naukowców, Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski, po raz pierwszy na świecie skropliło tlen! Do odkrycia mogło nie dojść, bo Wróblewski przypłacił udział w powstaniu styczniowym zsyłką na Sybir. Jednak po powrocie wpadł w wir nauki w Berlinie, a z Paryża przywiózł nowoczesny sprzęt laboratoryjny, którym wyposażył Uniwersytet Jagielloński. A po co komu skroplony tlen? Bez niego nie byłoby eksploracji kosmosu - ciekły tlen, który łączy się z ciekłym wodorem lub naftą, jest używany jako utleniacz paliwa rakietowego! Z ciekłego tlenu korzysta również petrochemia, a niegdyś wykorzystywano go również do produkcji materiałów wybuchowych. Naukowcy z Krakowa pewnie nawet nie przypuszczali, jak szerokie zastosowanie będzie miał ich wynalazek... ------------------- Zdjęcie ilustrujące: Laboratorium doktora Jaworskiego w Paryżu - asystent doktora, 1926 rok. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Projektant ze Śląska 🪑 Do pionierów dobrego smaku w architekturze wnętrza należy na Śląsku młody inżynier, dyplomowany architekt - tak pisał o Odo Józefie Litawskim dziennikarz Marian Dienstl-Dąbrowa. Litawski urodził się w 1910 roku, a w 1933 roku ukończył Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej. Po studiach kształcił się też u słynnego w tamtym czasie wiedeńskiego architekta prof. dr. Holzmesitera. Był biegłym Izby Przemysłowo-Handlowej w Katowicach oraz zaprzysiężonym rzeczoznawcą sądowym do spraw architektury i dekoracji wnętrz. Architekt zaprojektował wiele willi i wnętrz mieszkalnych w Katowicach, Jastrzębiu Zdroju, Istebnej, Krakowie i Warszawie. To również on wykonał projekt wnętrz i mebli w Domu Powstańca Śląskiego w Katowicach. We wnętrzach budynku znajdowała się między innymi sala kinowa, restauracja i piwiarnia! Styl inżyniera Litawskiego cechował się “umiarem w uposażeniu mieszkalnego wnętrza, ekonomicznym wykorzystaniem miejsca oraz użyciem odpowiednich tkanin”, a w projektach jego autorstwa często pojawiały się tzw. meble solowe. --- Wnętrze według projektu Józefa Odo Litawskiego. Zdjęcie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji

Wiosenny spacer po międzywojennej Warszawie 🎩 Razem ze Stowarzyszeniem Kamień i co? Ratujemy warszawskie zabytki zapraszamy do odkrywania Warszawy z czasów II Rzeczpospolitej! Stolica ojczyzny, która zaledwie chwilę wcześniej odzyskała niepodległość, była miejscem wielu eksperymentów zarówno społecznych, jak i architektonicznych. Specjalnie przygotowane przewodniki online, które dla Was stworzyliśmy, pomogą Wam odkryć wyjątkowe zakamarki stolicy sprzed wieku. Więcej informacji znajdziecie tutaj

Jak być modną na stoku 🧣 Spódnica do jazdy na nartach? Tak ubierały się pierwsze narciarki, jednak w latach 20. większość kobiet zdecydowanie wybierała do tego sportu spodnie, a dekadę później najczęstszym kostiumem narciarskim były... wełniane spodnie do kostek lub za kolano, sweter, wełniany żakiet lub kurtka. Obowiązkowym dodatkiem były wełniane rękawiczki, szalik i grube skarpety. Gdy na przełomie 1938 i 1939 roku, w Zakopanem miały się odbyć międzynarodowe mistrzostwa świata w narciarstwie, w Teatrze Polskim zorganizowano nawet specjalny pokaz mody pt. „Jedziemy na FIS”. Zaprezentowano kilkadziesiąt strojów odpowiednich na wszystkie okazje, jakie mogły wiązać się z wyjazdem na mistrzostwa: spacerowe, podróżne, narciarskie a nawet wieczorowe! Zobaczcie, jakie komplety królowały wówczas na scenie. --- Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Na świat przyszedł w 1826 roku. Choć chciał być inżynierem, pisana mu była kariera wojskowego: w armii carskiej brał udział w tłumieniu buntu na Węgrzech i bił się z Turkami na Krymie. Ze służby zrezygnował w 1862 roku, a doświadczenie wojskowe przydało mu się, kiedy w styczniu 1863 roku wybuchło powstanie narodowe. Nie od razu jednak Traugutt stanął na jego czele. W walki zaangażował się dopiero w kwietniu 1863 roku, a dowódcą powstania został 17 października, przyjmując pseudonim Michał Czarnecki. Traugutt został aresztowany przez carską policję w nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 roku. “Idea narodowości jest tak potężną i czyni tak wielkie postępy w Europie, że ją nic nie pokona” - powiedział podczas jednego z przesłuchań. 5 sierpnia został stracony na warszawskiej cytadeli. Rok 2024 został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Romualda Traugutta.

Szklany dach nad Powiślem 🤓 Spiesząc dziś rano do pracy pasażerowie tramwajowi i przechodnie zaskoczeni zostali niezwykłą metamorfozą - donosił 1 kwietnia 1938 roku "Kurier Czerwony". W primaaprilisowym żarcie gazeta roztaczała fantazyjne wizje na temat rzekomej budowy szklanego dachu, która rozpocząć się miała potajemnie w nocy z 31 marca na 1 kwietnia. Artykuł opatrzony został nawet fotografią prezentującą konstrukcję, która zawisła nad budynkami na ulicy Karowej. A jaki żart rozbawił Was wczoraj najbardziej? --- Fragment "Kuriera Czerwonego", 1 kwietnia 1938 r. z Biblioteki Narodowej, Polona #Niepodległa #Niepodlegla #PrimaAprilis #KurierCzerwony #żart #WarszawaPowiśle #Warszawa #Architektura

Inwestycja na miarę możliwości 💰 To była wyboista droga. Kiedy w Londynie ruszył pierwszy podziemny skład metra, pokonując 6 kilometrów trasy (od Paddington do King's Cross), w Polsce wszystko gotowało się do kolejnego powstania - styczniowego, był to bowiem styczeń roku 1863. Czas rozbiorów nie sprzyjał tego typu inwestycjom na terenach polskich, więc sensowny pomysł polskiego metra mógł pojawić się dopiero w 1925 roku, kiedy państwo już okrzepło w swoich granicach. Kolej podziemna miała pojawić się w Warszawie i nazywać się "Metropolitanem", początkowo planowano dwie krzyżujące się linie, na trasach z grubsza zbliżonych do obecnych (choć znacznie krótsze). Od decyzji do wykonania jednak długa droga - w 1927 roku rozpoczęto dopiero badania geologiczne na planowanej trasie i zaplanowano połączenie kolei, czyli Dworca Głównego, z Metropolitanem. Potem jednak przyszedł kryzys gospodarczy lat 30. i plany budowy zawieszono. W 1938 roku uznano, że plany trzeba w końcu przekuć w czyny i zaktualizowano projekty: wydłużono trasy, dodano kolejne... Prace zaplanowano na 35 lat, czyli w połowie lat 70. powinno się już dać "zjeździć" Warszawę wzdłuż i wszerz metrem! Jak jednak wiadomo, z oczywistych względów planów nie udało się zrealizować. Po wojnie sytuacja wciąż była skomplikowana: metro najpierw zostało przesunięte na późniejszy czas, potem uznano, że musi być metrem głębokim, ale tu na przeszkodzie stanęła... geologia i rosnące koszty budowy pozwoliły zrealizować jedynie odcinek doświadczalny po wschodniej stronie miasta. Budowę zamknięto, w części zbudowanego tunelu urządzono leżakownię win importowanych, a resztę... zalano wodą, po czym nałożono na temat cenzurę - tematu metra miało nie być! I nie było, przez 20 lat - w latach 70. rozpoczęto kolejne plany, analizy i przygotowania, a budowa obecnej pierwszej linii metra ruszyła na poważnie dopiero w 1983 roku... ______ zdjęcie: budowa metra w Warszawie. Robotnicy podczas budowy sztolni, 1956 rok. Zespół: Archiwum Fotograficzne Zbyszka Siemaszki, Narodowe Archiwum Cyfrowe

💦Dziś tradycyjny Śmigus-dyngus! Podobno zwyczaj oblewania panien wodą w Poniedziałek Wielkanocny wywodzi się z tradycji zachodniosłowiańskich. Czy wiecie, że jednak i Meksykanie oblewają się wodą w Wielkanoc? Czynią to jednak w Wielką Sobotę. #śmigusdyngus #tradycja #wielkanoc ____________ pocztówka "Dyngus!...", 1936, archiwum Polona, zbiory Biblioteki Narodowej

Niepodległa życzy wszystkim pogodnych świąt Wielkiej Nocy, wypełnionych radością i czasem z bliskimi! 🌞🐣

🥚 Zabierzcie się z Niepodległą w podróż w czasie do Tomaszowic i Modlnicy! Zobaczcie, jak wyglądała tam Wielka Sobota w 1937 roku. ______ Zdjęcia: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Pilotki nad Polską 🛩 Mimo zakazu szkolenia kobiet, który w latach 20. XX wieku obowiązywał w lotnictwie, już w 1931 roku Aeroklub Śląski zorganizował pierwszy rajd pilotek dookoła Polski! O prawo kobiet do nauki latania walczyła przede wszystkim Zofia Trzcińska-Kosterbina, która za działalność na rzecz promocji lotnictwa cywilnego, ale także pomoc rannym podczas przewrotu majowego, odznaczona została Srebrnym Krzyżem Zasługi. Lotniczka już w 1927 roku tak pisała w Locie Polskim: “Kobieta polska nie zdradza na ogół najmniejszego prawdziwego zainteresowania się lotnictwem. A jest ono przecież najpiękniejszym tworem ludzkiego geniuszu i daje swym adeptom — w zamian za pewne niebezpieczeństwo, jakie z niem jest połączone — niesłychaną ilość wrażeń, dla laików niedostępnych.” --- Na zdjęciu Zofia Trzcińska-Kosterbina, 1926-1927 r. Źródło: NAC

Uwaga, przepis! 👩‍🍳 Może w tym roku na Waszych stołach zagości mazurek inny niż wszystkie? Na przykład kartoflowy według przepisu z książki "Praktyczna kucharka" z 1886 roku! Co prawda raczej trudno będzie działać dokładnie według wskazówek zawartych w przepisie, ale może ktoś spróbuje? "Wziąść mąki, ugotowanych kartofli kwartę jedną na misę, wstawić do pieca, aby gorąca była, a gdy gorąca, wbić żółtek z jaj 10, w gorącą dodać łyżkę stołową cukru, cynamonu dwie, w niedostatku anyżu, dla zapachu, kubek od kawy mąki kartoflanej, tyleż masła klarownego, to razem dobrze wymieszać na gorąco, aby się żółtka zaparzyły, a masa zgęstniała, wystudziwszy na zimno, na stolnicy rozdzielić na pół na dwa mazurki półarkuszowe i rozwałkować, włożyć na papier jeden i drugi mazurek, które powinny być dobrze masłem podzyngowane, i wstawić do pieca niezbyt gorącego na godzinę, później, gdy ostygnie, lukrować cukrem i znowu wstawić do pieca, aby się opiekł, lub też rodzenkami drobnemi oczyszczonemu obsypać. Mąkę przygotowuje się tym sposobem: kartofle odparzywszy obierać na gorąco po jednej i przecierać na sicie." (zachowaliśmy pisownię oryginalną). ________ zdjęcie ilustracyjne: Ośrodek "Praktyczna Pani" przy ul. Wiejskiej 20 w Warszawie. Kucharka robi deser. 1968. Zespół: Archiwum Grażyny Rutowskiej, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Zwierzyniec na Wawelu 🦁 Powstał za panowania króla Jagiełły i istniał przez… parę wieków! Pierwszy ogród zoologiczny w Krakowie powstał właśnie na Wawelu. Dlaczego? Wszystko przez niecodzienny prezent, jaki Władysław Jagiełła otrzymał wprost z Florencji. A była to para lwów, o którą to zresztą król sam miał prosić. Początkowo lwy trzymano na Wzgórzu Wawelskim w pobliżu baszty Teczyńskiej, by później przenieść je w miejsce, gdzie obecnie znajduje się rezerwat rabsztyński. Do zwierzyńca w późniejszych latach dołączyły kolejne dzikie zwierzęta: lamparty, niedźwiedzie, rysie, małpy, papugi, wielbłądy… te ostatnie były zaś nie tylko atrakcją, ale także pomagały w pracach porządkowych. Zwierzyniec w Rabsztynie istniał podobno aż do XVI wieku, a jego zamknięcie związane było z przeniesieniem dworu do Warszawy. Dopiero kilkaset lat później podjęto próby odbudowy ogrodu zoologicznego. W 1885 roku na pomysł ten wpadł rajca miejski Stanisław Rehman, a w 1904 właściciel sklepu zoologicznego Antoni Musiołek. Istniejący do dziś Ogród Zoologiczny w Krakowie powstał jednak dopiero w 1929 roku w Lesie Wolskim, a zwiedzający podziwiać mogli wówczas 94 ssaki, 98 ptaków oraz 12 gadów! --- Na zdjęciu dozorca zwierzyńca z łasicą w Ogrodzie Zoologicznym w Krakowie, 1933 r. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

"Od palanta do olimpiady" 🏃‍♂️ To tytuł wspomnień lekkoatlety Janusza Kusocińskiego. "Kusy" swoje wspomnienia publikował na łamach "Przeglądu Sportowego" pod koniec lat 30. Kilkanaście lat później wspomnienia zostały uzupełnione przez dziennikarza sportowego Kazimierza Gryżewskiego i wydane w formie książki z nieco rozszerzonym tytułem. To właśnie od gry w palanta (której uczył go starszy brat) zaczęła się przygoda ze sportem Janusza Kusocińskiego. I choć ostatecznie planował zostać piłkarzem, przypadek sprawił, że jako kilkunastolatek bez żadnego przygotowania wziął udział w zawodach lekkoatletycznych i biegu na 800 metrów, w których zajął... pierwsze miejsce! Ten spontaniczny początek doprowadził Kusocińskiego właśnie do olimpiady. Sportowiec zdobył złoty medal na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles w 1932 roku, w biegu na 10 tys. metrów, pokonując czołówkę światowych biegaczy! --- Fot. 70 rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Polska międzywojenna w starej fotografii. Polscy sportowcy - lekkoatletka Halina Konopacka, złota medalistka w rzucie dyskiem w 1928 roku; Janusz Kusociński, zdobywca złotego medalu w biegu na 10 km w 1932 roku. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Chłopczyca za kółkiem 🚗 Pasję do samochodów dzieliła z mężem Januszem. I to właśnie on jako pierwszy, bo już w 1925 roku wystartował w pierwszym rajdzie. Motoryzacja wciągnęła go na tyle, że rok później został przewodniczącym komisji sportowej i wiceprezesem Automobilklubu Polski. W tym samym roku Halina Regulska postanowiła spróbować swoich sił w wyścigach i od razu dała się poznać jako utalentowana zawodniczka. - Wprowadziła w podziw wszystkich, bo trudno uwierzyć, że tak filigranowa osóbka doprowadziła do celu w doskonałej formie ogromną i ciężką limuzynę - tak komentował jej start w rajdzie w 1927 roku sprawozdawca sportowy miesięcznika „Auto”. Halina Regulska pokonała wtedy 660 kilometrów na trasie z Warszawy, przez Poznań do Warszawy i zajęła piąte miejsce! W kolejnym sezonie Regulska pokazała na co ją stać i zdobyła trzy pierwsze nagrody: w klasyfikacji ogólnej, za najlepszy czas na próbie płaskiej i za najlepszy czas na próbie górskiej. W rajdzie wystartowała za kierownicą Fiata 509. Oprócz startów w wyścigach, udzielała się towarzysko w kręgu znajomych z Automobilklubu. Nazywana była “chłopczycą, ale kobiecą”. W rajdach występowała w luźnym kombinezonie z chustką na głowie, a przemierzając Warszawę za kierownicą zadawała szyku i elegancji. --- Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

96 lat Sali Posiedzeń 🏛 Czy wiecie, że pierwsze posiedzenie Sejmu RP w nowej, i działającej do dziś Sali Posiedzeń odbyło się dokładnie 96 lat temu? Salę zaprojektował (i nadzorował jej budowę) Kazimierz Skórewicz, naczelnik Państwowego Zarządu Gmachów Reprezentacyjnych RP. Budowę gmachu rozpoczęto w maju 1925. Dekoracje rzeźbiarskie sali wykonał Aleksander Żurakowski. W pomieszczeniu znalazły się m.in. płaskorzeźba przedstawiająca personifikację Historii na mównicy oraz czternaście herbów województw otaczających trzy orły na ścianie stołu prezydialnego. --- Fot. NAC