SOCIAL MEDIA

Fryzjer gwiazd 👑 Wśród jego klientek znaleźć można było Matę Hari, Isadorę Duncan, Édith Piaf czy Brigitte Bardot! Projektował też fryzury dla wytwórni filmowych, m.in. dla Metro-Goldwyn-Mayer! Choć pochodził z chłopskiej rodziny, Antoni Cierplikowski zyskał międzynarodową sławę! Zdolności fryzjerski przejawiał od małego, a swoje wizje artystyczne testował m.in. na siostrze, modelując jej włosy przy pomocy miodu. Jego matka szybko dostrzegła talent syna. To dzięki niej młody Antoni Cierplikowski trafił na nauki do lokalnego felczera, który trudnił się jednocześnie fryzjerstwem, a później również do wuja Pawła Lewandowskiego prowadzącego zakład fryzjerski w Łodzi. Tak zaczęła się niezwykła fryzjerska droga Cierplikowskiego. W Łodzi, wśród klienteli wuja miał okazję układać fryzury wielu wytwornych dam. Szkolił się nie tylko fryzjersko, lecz także pilnie uczył języka francuskie, i już w wieku 17 lat wyjechał do Paryża, gdzie przez pierwsze lata pracował w piwnicy pod salonem fryzjerskim, gdzie wytwarzano peruki. Tylko przypadek sprawił, że pewnego dnia zapracowani fryzjerzy musieli poprosić go o pomoc, odkrywając przy okazji jego niezwykły talent. Swój pierwszy salon Antoni Cierplikowski otworzył w 1912 roku w Paryżu przy rue Cambon 5. To właśnie polski fryzjer wylansował też popularną fryzurę “na chłopczycę”. --- Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Dzyndzajem przez stolicę 🚋 Czy wiecie, że 116 lat temu w Warszawie pojawiły się elektryczne tramwaje? Pierwszy taki cud techniki dostępny dla pasażerów wyjechał na stołeczne tory 26 marca 1908 roku o godzinie 9:35. Elektryczny tramwaj przejechał trasą ówczesnej linii numer 3 - z placu Krasińskich, przez Miodową, Krakowskie Przedmieście, Królewską i Marszałkowską do pl. Unii Lubelskiej (dzisiejsza "trójka" jeździ z Annopola na Gocławek). Bez tramwajów ciężko wyobrazić sobie poruszanie się po stolicy. Elektryczne "dzyndzaje", jak nazywa się je w gwarze warszawskiej, na stałe wpisały się w krajobraz miasta. Jeździły nawet podczas II wojny światowej - w 1939 roku jeszcze przed wojną zamówiono nowe tramwaje, produkowane częściowo przez Gdańską Fabrykę Wagonów, a częściowo przez Wspólnotę Interesów Hut „Królewska” i „Laura” w Chorzowie. Warszawskie wagony w czasie wojny trafiły jednak do Berlina, a po wojnie zostały rewindykowane - stąd popularna nazwa tych wagonów, czyli "berlinki". Do dziś w Tramwaje Warszawskie zachowało się pięć sztuk tych już zabytkowych wagonów - ten z numerem 445 jest stylizowany na koniec lat 40. XX wieku i ostatnio jeździł na linii... "Niepodległa"! Wszystko za sprawą projektu "Następny przystanek..." - wycieczek zabytkowym tramwajem śladami Warszawy dwudziestolecia międzywojennego, które dla Was organizowaliśmy wspólnie z Kamień i co? Ratujemy warszawskie zabytki i Warszawski Przewodnik!

Primadonna polskich serc 🎶 W pierwszej połowie XX jej nazwisko znali wszyscy miłośnicy opery. Janina Korolewicz-Waydowa przyszła na świat w Warszawie w 1876 roku, nauki śpiewu pobierała jednak we Lwowie - i tam też zadebiutowała na deskach Opery Lwowskiej. Wkrótce jej sopranowy głos usłyszała nie tylko cała Europa, ale i świat, koncertowała bowiem w Stanach Zjednoczonych czy w Australii w zespole słynnej Nellie Melby. Jednak Janina ujmowała nie tylko zachwycającym głosem i piękną twarzą. Zawsze czuła się Polką, a wychowanie w patriotycznym duchu zaowocowało w dorosłości - przebywając w Warszawie pod zaborami, koncertowała charytatywnie m.in. zbierając środki na tajne nauczanie języka polskiego; kiedy wybuchła Wielka Wojna, Janina ponownie wykorzystywała nuty i sceniczne stroje do akcji humanitarnych, choć pracowała także m.in. jako pielęgniarka w Wojsku Polskim. W okresie wojennym Waydowa została też dyrektorką Opery Warszawskiej, która przeżywała wówczas mocny kryzys. Janinie udało się uratować warszawską scenę, dyrektorując jej przez dwa lata (1917-1919). Była zresztą "rycerzem w lśniącej zbroi" warszawskiej opery - ponownie wyrwała ją z tarapatów w 1934 roku, na kolejne dwa lata (to u niej zresztą debiutowała w balecie Loda Halama). Kiedy ostatnio byliście w teatrze? Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Teatru, może to dobra okazja, by komuś sprawić kulturalny prezent? 🎭 _______ zdjęcie: portret Janiny Korolewicz, 1909 rok, Zakład Fotograficzny Bahrynowicz i Statkiewicz (Lwów). Archiwum Polona, zbiory Biblioteka Narodowa

Czas na siewy 🌱 Koniec marca to najwyższa pora na prace w ogrodzie! Czy zgadniecie, co mogą sadzić panowie żołnierze na zdjęciu? -------- zdjęcie: Sadzenie sadzonek. Widoczne m.in.: Barbara Witczak (4. z prawej) i Krystyna Witczak (2. z prawej). 1937. Autor: Narcyz Witczak-Witaczyński. Zespół: Archiwum fotograficzne Narcyza Witczaka-Witaczyńskiego, zbiory Narodowe Archiwum Cyfrowe

24 marca to Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Dzień ten został ustanowniony przez Senat RP w 2018 roku. A dlaczego właśnie taka data? Ulmowie pozostali ludźmi w nieludzkich czasach i zapłacili za to najwyższą cenę. W czasie II wojny światowej rodzina Ulmów z Markowej ukrywała ośmiu żydowskich sąsiadów. 24 marca 1944 roku, Ulmowie i ukrywający się Żydzi zostali rozstrzelani przez żandarmerię niemiecką. Rok 2024 został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Rodziny Ulmów.

Farmaceutka na froncie Matylda Chorzelska urodziła się w Częstochowie w 1892, 1893 lub 1888 roku (w różnych dokumentach widnieją różne daty), ale los rzucił ją najpierw do Warszawy, gdzie jeszcze przed wybuchem I wojny światowej rozpoczęła studia na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. W trakcie wojny Matylda nie pozostała obojętna - zaangażowała się w działalność niepodległościową w ramach Polskiej Organizacji Wojskowej, a w czasie wojny polsko-bolszewickiej służyła w Ochotniczej Legii Kobiet jako plutonowa. W 1923 roku Chorzelska uzyskała dyplom magistra farmacji na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a rok później zrobiła doktorat we Francji - była pierwszą kobietą na Wydziale Lekarskim USB, która uzyskała stopień naukowy doktora! Niestety wiedza i zaangażowanie Chorzelskiej nie szły w parze ze zdrowiem - już w latach 30. borykała się ze znacznymi problemami, które ostatecznie doprowadziły do jej śmierci w 1943 roku. _________ zdjęcie referencyjne: Sanatorium Nauczycielskie w Zakopanem. Laboratorium bakteriologiczne. Widoczna kobieta przy mikroskopie. 1925-1930. Zakład Nowoczesnej Fotografii Wytwornej H. Schabenbeck, Zakopane. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Trudne początki Wielkiej Krokwi ⛷ Pierwsze projekty skoczni, wykonane przez architekta Karola Stryjeńskiego, powstały już w 1922 roku. Jednak prace przy budowie Wielkiej Krokwi w Zakopanem ruszyły dopiero dwa lata później. To problemy finansowe przez dłuższy czas uniemożliwiały podjęcie robót zgodnie z harmonogramem. Podobno ogromną rolę w budowie obiektu odegrało wówczas… wojsko. Szczęśliwie skocznia oddana została do użytku 22 marca 1925 roku, a towarzyszył jej pierwszy konkurs skoków. Zwyciężył w nim Stanisław Gąsienica-Sieczka, który oddał najdłuższy skok na odległość 36 metrów (skocznia miała wówczas rozbieg o długości 78 metrów oraz zeskok o długości 114 metrów). Na pierwsze zawody w randze mistrzostw świata trzeba było poczekać kolejne cztery lata. Zawody obserwowało wówczas z trybun aż 10 tys. kibiców, jednak nawet tak gorący doping nie przyniósł szczęścia Polakom, a wszystkie miejsca na podium zajęli zawodnicy z Norwegii. --- Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Drugie życie poczty 📯 Ministerstwo Poczt i Telegrafów tworzono... dwa razy! Po raz pierwszy powołano je w 1919 roku, jednak ze względu na cięcia budżetowe zostało ono zamknięte w 1924 roku, a wszelkie sprawy pocztowe podlegały Ministerstwu Przemysłu i Handlu. Nie było to jednak najlepsze rozwiązanie i w styczniu 1927 roku ponownie powołano MPiT, a rok później pocztę skomercjalizowano tworząc państwowe przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon” (PPTiT). Pamiętacie jeszcze telefony na pocztach, czy może nigdy nie zdarzyło się Wam już z nich korzystać? 📮 __________ zdjęcie: interesant przed ruchomą pocztą mieszczącą się w samochodzie, styczeń 1939. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Światło częstochowskie 💡 Czy wiecie, że pierwsza na ziemiach polskich, a druga w Europie sieć elektrycznych latarni powstała… w Częstochowie? Pierwsze próby uruchomienia oświetlenia elektrycznego wykonano 12 sierpnia 1887 roku, a już trzy dni później ulice Częstochowy oświetlały pierwsze latarnie elektryczne! Data była nieprzypadkowa, bowiem oficjalne uruchomienie latarni miało miejsce w Święto Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny i Święto Matki Boskiej Zielnej, gdy na Jasną Górę przybyły tysiące wiernych ze wszystkich zaborów. W trosce o zgromadzonych, podczas mszy świętej zakonnicy i księża informowali wszystkich o rychłym uruchomieniu latarni, przestrzegali by nie patrzeć wprost na rozświetlone lampy, aby nie nabawić się zapaleniu oczu. Jednocześnie dla każdego potrzebującego przygotowane były krople na ból oka w czynnych całą dobę aptekach miejskich! Oficjalne uruchomienie Stacji Elektrycznej i lamp znajdującą się za budynkiem Magistratu nastąpiło o godzinie 20, przed zmierzchem. Wszystko po to, by zgromadzeni w mieście pielgrzymi i mieszkańcy stopniowo przyzwyczajali się do mocnego światła latarni. --- Ilustracja: Pocztówka z widokiem Częstochowy, "Wystawa Przemysłu i Rolnictwa, 1909: park i kawiarnia Ostrowskiego". 1910 r. Źródło: POLONA

To już! Dziś przypada pierwszy dzień kalendarzowej wiosny. Chyba wszyscy czekaliśmy z niecierpliwością na tę porę roku. Jaki znacie ludowe przysłowia i tradycje związane z nadejściem wiosny? --- Fot. Fragment obrazu "Kaczeńce", Józef Chełmoński. Źródło: Zbiory Muzeum Narodowe w Warszawie

Miasto, które powstało w 625 dni 🏭 Tylko tyle dni wystarczyło, by w pobliżu królewskiej wsi Pławo powstały zakłady produkcyjne, budynki mieszkalne, sklepy, szkoły, przedszkola oraz cała niezbędna infrastruktura miejska, w tym także cmentarz. Prace przy budowie miasta Stalowa Wola i Huty rozpoczęły się 20 marca 1937 roku, i były one elementem powstającego Centralnego Okręgu Przemysłowego. Projekt ten finansowało państwo, ale także inwestorzy prywatni. Pomysłodawcą zaś był ówczesny wicepremier ds. gospodarczych i minister skarbu, budowniczy Gdyni, Eugeniusz Kwiatkowski. Stalowa Wolą swoją nazwę zawdzięcza jednak innemu ministrowi, gen. Tadeuszowi Kasprzyckiemu, który sformułowania tego użył opisując koncepcję budowy COP. “Jest to stalowa wola narodu polskiego wybicia się na nowoczesność” - mówił wówczas Kasprzycki. --- Fot. Huta w Stalowej Woli - rozbudowa zakładu. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Biało-czerwone wybory 🇵🇱 Dokładnie 103 lata temu odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku! Białe i czerwone kartki do głosowania miały wtedy zadecydować o południowo-zachodniej granicy II RP. A przynajmniej taki był plan: biała karta wrzucona do urny oznaczała chęć dołączenia do Polski, czerwona – do Niemiec. Interpretacja wyników okazała się jednak sporna i ostateczną granicę ustaliło dopiero III powstanie śląskie. --- Mapa: wynik plebiscytu na Górnym Śląsku, kwiecień 1921. Kolorem czerwonym zaznaczono gminy o większości głosów polskich. Śląska Biblioteka Cyfrowa.

Od Fiata po czołg 🚜 W latach 20. ubiegłego wieku były największym polskim producentem pojazdów… nie tylko osobowych, ale także czołgów (które montowano w Ursusie). Dokładnie 96 lat temu, 19 marca 1928 roku, powstały Państwowe Zakłady Inżynierii! Przedsiębiorstwo powstało z inicjatywy ministra przemysłu i handlu, Eugeniusza Kwiatkowskiego, na bazie Centralnych Warsztatów Samochodowych, i miało za zadanie kontynuację produkcji samochodów i motocykli cywilnych, a dodatkowo produkcję pojazdów na potrzeby Wojska Polskiego. W fabryce produkowany były m.in. samochody osobowe i ciężarowe na licencji Fiata, np. Fiat 508 i 621, ale także lekki czołg PZInż 7TP, samochody ciężarowe i pancerne Ursus, oraz kilka modeli motocykli Sokół, w tym popularny Sokół 200, a także autobus Zawrat. --- Fot. Na zdjęciu autobus turystyczny z odsuwanym dachem, wybudowany przez Państwowe Zakłady Inżynierii na bazie samochodu Polski Fiat (z lewej) wiozący narciarzy oraz autobus z nartami na dachu, 1929-1937 r. Źródło: NAC

Imieniny, które świętowała cała Polska 🎉 Wspólne świętowanie imienin Józefa Piłsudskiego sięga 1915 roku, ale podczas II RP rozwinęło się w święto całego kraju: zdobiono domy, wysyłano listy, tworzono marsze strzeleckie. W 1924 roku do Sulejówka przybyły tysiące ludzi, a z nimi ciekawa menażeria, którą Piłsudski dostał w prezencie ⤵ Obchodzicie imieniny, czy raczej urodziny?

Na scenach świata 🎭 Edward i Franciszka Scheuerowie (a od lat 90. XIX wieku - Szayerowie) mieli wielkie marzenia związane z córką Jadwigą Leontyną. Edward był adwokatem i długoletnim burmistrzem Starego Sącza, miał zatem środki na kosztowną edukację córki. Jadwiga uczyła się śpiewu w Cieszynie i muzyki na pensji w Krakowie, w 1905 roku wyjechała na studia do Wiednia, potem do Mediolanu. I tak właśnie największe sceny stanęły przed nią otworem: śpiew Jadwigi Szayer rozbrzmiał w ścianach zarówno mediolańskiej La Scali jak i nowojorskiego Carnegie Hall. Świat jednak znał ją nie jako Jadwigę Szayer, a jako... Adę Sari, co brzmiało znacznie bardziej egzotycznie. W 1936 roku Ada Sari postanowiła dzielić się swoją wiedzą muzyczną i podjęła pracę w Warszawie jako pedagog. Tej działalności nie przerwała nawet II wojna światowa. W powojennej Polsce maestra Sari wykładała m.in. w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej aż do swojej śmierci w 1968 roku! __________ zdjęcie za: Ultime critiche dell' Ada Sari, 1930, archiwum Polona, zbiory Biblioteki Narodowej

Potrzeba matką wynalazków ⚒ Powojenna rzeczywistość stawiała przed odbudowującymi Warszawę liczne wyzwania, na przykład: skąd wziąć budulec. Cegły z rozbiórek zjeżdżały wagonami z całego kraju, ale to było wciąż za mało by sprostać wymogom (i wizjom) powojennej Polski. Pod koniec 1953 roku w prasie pojawiły się doniesienia o nowym, rewolucyjnym materiale budowlanym, który miał zastąpić cegłę. Był to gleboplast i już sama nazwa powinna Was naprowadzić - była to ziemia zmieszana z cementem, wapnem lub emulsją smołową, a masę ubijano w drewnianych formach! Inna gazeta donosiła, że z wapnem mieszano nie tyle ziemię, ile glinkę lessową (stąd biały kolor gotowych płyt), której wielkie zasoby znajdowały się w południowych częściach kraju. Materiał miał być odporny na mróz i pękanie oraz świetnie utrzymywał ciepło. W prasie pojawiało się kilka nazwisk osób, które miały być odpowiedzialne za opracowanie nowych materiałów budowlanych. Nie umknęło to również czujnym oczom z Zachodu - w archiwach CIA znalazły się przetłumaczone wycinki z polskich gazet! Z gleboplastu wybudowano w 1953 roku magazyn Zakładów Wytwórczych Przyrządów Pomiarowych "A-3" im. Janka. Krasickiego, który mieścił się już w drugiej, nowej lokalizacji Zakładów, przy ul. Łopuszańskiej w Warszawie. Jak długo magazyn wykonany z nowego materiału budowlanego stał i jak się sprawdzał - tego, niestety, już nie wiemy... __________ Na zdjęciu przedstawiciele ministerstw oglądają pierwszy budynek wzniesiony z "gleboplastu" we Włochach, fot. Wł. Piotrowski, Życie Warszawy 1953, nr 281, Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa

Weselna rocznica 💐 "Cóż tam, panie, w polityce?" - tym słynnym pytaniem zaczyna się "Wesele" Wyspiańskiego. Takie też słowa po raz pierwszy padły na deskach Teatru Miejskiego w Krakowie, bowiem dokładnie 123 lata temu odbyła się prapremiera w reżyserii Adolfa Walewskiego, a w obsadzie znalazły się takie legendy polskiej sceny jak Zelwerowicz, Siemaszkowa czy Stępowski. Dziwna to jednak była sztuka - Wyspiańskiego pochłonęły kostiumy, dekoracje i światła, a Walewski jako reżyser udzielał się niechętnie. Według niektórych krytyków była to wada, według innych - zaleta, bo uznawali oni, że Walewski sam siebie ustawił na pozycji raczej asystenta Wyspiańskiego z szacunku do twórcy. _________ Stanisław Wyspiański, Portret Wandy Siemiaszkowej w roli Panny Młodej w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego, 1901, rysunek, pastel, kredka pastelowa, papier, zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie

Od konspiracji po wielką politykę 🎖 Zanim w 1922 roku został drugim prezydentem RP, miał za sobą burzliwą przeszłość. W młodości, która przypadła na czasy zaborów, należał do organizacji niepodległościowych, brał także udział w zjeździe założycielskim PPS-u. Za swoją działalność kilkakrotnie aresztowany przez władze carskie, w końcu zdecydował się na emigrację. Choć za granicą oficjalnie pracował m.in. jako drukarz, dalej działał na rzecz Polski, poświęcając swój czas konspiracji. Jego losy na początku XX wieku toczyły się już spokojniej. Po powrocie do kraju zaangażował się w działalność ruchów spółdzielczych, które nazwał „sojuszem serc i kieszeni”. Na początku 1919 roku Wojciechowski objął resort spraw wewnętrznych, jego pierwszym zadaniem było utrzymać spokój przy pierwszych wyborach w niepodległej Polsce. Brał także udział w pracach nad konstytucją marcową. Dziś Niepodległa przypomina rocznicę urodzin tej ważnej postaci! --- Ilustracja: Stanisław Wojciechowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Źródło: NAC

Nauka w każdym wieku 📚 Mówi się, że na naukę nigdy nie jest za późno. Studenci stołecznego uniwersytetu w latach 30. XX wieku wzięli to sobie do serca i... przyjrzyjcie się, kto zawitał wówczas na zajęcia! A czy Wam zdarzało się na studiach lub w szkole robić żarty? ______ fot. Pracownia całodzienna Wydziału Biologii UW (R. Skobejko, J. Kęsicka, Henryk Sandner, E. Pszenicka-Swoboda, Z. Pękała, Z. Wójcik), budynek Szkoły Głównej w Warszawie, 1935, ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego

Pierwszy polski samochód 🚗 Tuż po I wojnie światowej w małej przydomowej fabryczce przy ul. Rakowieckiej 23 w Warszawie konstruktorzy Stefan Kozłowski i Antoni Frączewski rozpoczęli prace nad pierwszym polskim samochodem, a efekt ich działań można było zobaczyć już w 1921 roku. Pojazd marki S.K.A.F. mieścił dwie osoby, miał czterobiegową skrzynię biegów, osiągał prędkość 40km/h, spalając przy tym 8 litrów benzyny (aptecznej, gdyż znane dziś powszechnie stacje benzynowe wówczas nie istniały) oraz jeden litr oleju na 100 kilometrów! Niestety, powstały zaledwie trzy egzemplarze prototypowe, a ostatecznie pojazd nie wszedł do seryjnej produkcji. Do dziś nie przetrwał ani jeden spośród stworzonych wówczas egzemplarzy. Zachowały się jedynie prospekty reklamowe marki, zawierające szczegółową ofertę. S.K.A.F oferowałeś więc trzy rodzaje podwozi (sportowe, karetkę i platworemkę), dwa kolory nadwozi (popielaty i granatowy), zestaw narzędzi w pakiecie (pompkę, kluczyk francuski, dokrętkę, przecinak, młotek, dwie łyżki do gum) oraz… instrukcję samodzielnego zbudowania garażu. Jak zachwalano nowo powstały pojazd? “Samochody firmy naszej nie składają się z oddzielnych, tu i ówdzie za granicą wyrabianych części, a dopiero tu dopasowywanych: cały samochód i motor z wyjątkiem oczywiście opon, jest wykonany w warsztatach naszych: wszystkie części jego dostosowane specjalnie jedne do drugich, tworzą harmonijną i matematycznie ściśle dostrojoną całość” - przeczytać można było w prospekcie. --- Fot. Zdjęcie poglądowe. Hala produkcyjna w Centralnych Warsztatach Samochodowych w Warszawie. Źródło: NAC