SOCIAL MEDIA

Weteran polskich scen 🎭 To były lata 20. XX wieku. Po Wielkiej Wojnie i wojnie polsko-bolszewickiej praca w kulturze nie należała do intratnych, przemysł filmowy dopiero się rozwijał, teatry i rewie nie gwarantowały aktorom godziwego zarobku. Antoni Bednarczyk był wtedy już dojrzałym człowiekiem, aktorem z niemałym dorobkiem scenicznym, który w 1926 roku miał rozpocząć szóstą dekadę swego życia. Był w samym środku środowiska aktorskiego i widział, z czym musiało borykać się sporo jego kolegów - bez wsparcia, bez rodziny, w kraju, przez który dwukrotnie w ciągu kilkunastu lat przeszła wojenna nawałnica. Pomysł przyszedł zresztą już wcześniej, bo na samym początku XX wieku, ale dla Bednarczyka było jasne, że na systemowe rozwiązania nie było co liczyć i że sprawy trzeba po prostu wziąć w swoje ręce. Najwyraźniej był on człowiekiem czynu, i to w dodatku człowiekiem słownym - dziś powiedzielibyśmy, że intensywnie lobbował w sprawie powstania schronienia dla artystów w trudnej sytuacji życiowej w ramach działalności w komitecie na rzecz budowy schroniska. Konsekwentnie za pomysłem chodził, przekonywał, zbierał środki, nawet w niekonwencjonalny sposób - wprowadził "podatek od przekleństw w garderobie", a koledzy aktorzy zgadzali się płacić. Środki szły oczywiście na budowę domu. Aż w końcu w 1927 roku udało się dom-schronisko otworzyć, w Skolimowie, tuż za Konstancinem-Jeziorną pod Warszawą. Wówczas niezbyt wielki, ale za to z ogromnym ogrodem. Bednarczyk mógł być z siebie dumny - dzięki jego wieloletnim wysiłkom powstał ośrodek sfinansowany przez ZASP, środki zebrane podczas specjalnie organizowanych dansingów i koncertów, oraz przez darowizny od osób prywatnych. Do powstania schroniska dla artystów dołożyła się m.in. w znacznym stopniu Pola Negri! Dziś Dom Artystów Weteranów Scen Polskich wciąż działa prężnie, wspierając seniorów polskich scen - na terenie posiadłości pojawiły się kolejne budynki, organizowane są aukcje i zbiórki na rzecz Domu. A co z człowiekiem, którego pomysł wpłynął na życie całych pokoleń artystów? W 1927 roku w teorii przeszedł na emeryturę, nie oznaczało to jednak, że przestał grać czy reżyserować. Chętnie przyjmował role w filmach. Zmarł w 1941 roku w wieku 68 lat w Warszawie. ________ zdjęcie: Antoni Bednarczyk (aktor i reżyser) nad Morskim Okiem, archiwum prywatne Bogusławy Skwarnej, prawnuczki aktora.

Sprawa dla reportera 🧐 To była jedna z najsłynniejszych spraw II RP. Dramat rozegrał się w eleganckim dworku w Łączkach koło Brzuchowic, w okolicach Lwowa, w ostatnich dniach roku pańskiego 1931, a tragicznymi bohaterami była rodzina Zarembów i inni domownicy. Sytuacja domowa była... skomplikowana. Pan domu, architekt Henryk Zaremba, samotnie wychowywał dwoje dzieci, Elżbietę (zwaną Lusią) i Stasia - żona od lat przebywała w szpitalu psychiatrycznym. Dzieci zaś były już dorastające, Lusia była na pensji we Lwowie i wkrótce miała wkraczać w dorosły świat. Z Zarembami mieszkała również Rita Gorgonowa - początkowo była guwernantką dzieci, z czasem jednak stała się partnerką Henryka Zaremby i mieli kilkuletnią córkę Romę. Problem w tym, że ich związek należał już raczej do przeszłości, Henryk chciał zostawić Ritę, czego wielką orędowniczką miała być Lusia. Za kilka dni Henryk i Staś mieli się przenieść do mieszkania we Lwowie, a Rita wraz z Romą miały zostać w Łączkach. W środku nocy Staś obudził się i odkrył, że jego siostra nie żyje, choć "nie żyje" to mało powiedziane, bo zabójstwo było krwawe i okrutne... Rozpętało się piekło. Policjanci przybyli na miejsce ocenili, że była to robota któregoś z domowników, szybko na podejrzaną wytypowali właśnie Ritę Gorgonową: miała motyw (zaangażowanie Lusi w zakończenie związku ojca), poszlaki mogły wskazywać na jej udział (m.in. ślady stóp w śniegu wokół domu, biegnące do jej okna), a nawet i zeznania świadków (Staś na komisariacie podczas zeznania wskazał Ritę). Na sześć tygodni w areszcie zamknięto także samego Henryka Zarembę, za współudział i pomoc w ukrywaniu. Pozornie proces był prosty... ale tylko pozornie. Wcale nie trwał długo, zamknięto go bowiem w nieco ponad dwóch tygodniach, wywołał jednak sporo emocji w całym kraju. Gorgonowa ani razu nie przyznała się do winy, w jej obronie pisały Stanisława Przybyszewska i Irena Krzywicka, choć opinia publiczna generalnie wydała na Gorgonową wyrok skazujący na długo zanim zrobił to sąd. Sąd Okręgowy we Lwowie skazał Gorgonową na karę śmierci, po jakimś czasie sprawę rozpatrywał także Sąd Okręgowy w Krakowie, który karę śmierci zamienił na... osiem lat więzienia. Już w więzieniu przyszła na świat jej druga córka, Ewa, której Henryk Zaremba nie uznał. Ostatecznie Gorgonowa odsiedziała jeszcze mniej - wyszła z więzienia w początku września 1939, na mocy amnestii. Ostatni raz widziano ją zapewne w Lublinie w 1945 roku, a potem... ślad po niej zaginął! _______ zdjęcie: Więzienie św. Michała w Krakowie. Oskarżona Rita Gorgonowa ze swoją córką Ewą na dziedzińcu więziennym. Luty 1933. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe